Ochwat – czym jest, jakie ma przyczyny, jak go leczyć i czy da się mu zapobiec? Tu znajdziesz wszystkie informacje o ochwacie.

Ochwat – wszystko, co musisz wiedzieć

Być może już spotkałeś się z terminem ochwat, a być może właśnie usłyszałeś u nim po raz pierwszy. Może szukasz informacji pogłębiających wiedzę, którą masz, a może dopiero chcesz ją zdobyć. Może martwisz się stanem zdrowia Twojego konia, a może po prostu chcesz wiedzieć, na co zwracać uwagę w przyszłości, by takie dolegliwości jak ochwat omijały Twoje zwierzę szerokim łukiem. Bez względu na to, z jakimi pytaniami przychodzisz – w tym artykule przygotowaliśmy odpowiedzi na nie wszystkie. Obowiązkowa pozycja do przeczytania!

Co to jest ochwat?

Ochwat, którego medyczna nazwa to niezakaźne aseptyczne rozlane zapalenie tworzywa kopytowego jest niezwykle bolesnym stanem, mogącym prowadzić do stałego uszkodzenia kopyt. Ta dolegliwość dotyka 1 na 10 koniowatych (a więc zarówno konie, jak i kuce oraz osły) rocznie. Mimo że ochwat może pojawić się w każdym z kopyt, najczęściej spotykany jest w kopytach przednich. Może też pojawić się w każdej porze roku – nie jest zależny od temperatury czy wilgoci. Może dotknąć każdego zwierzęcia, choć niektóre są na niego zdecydowanie bardziej narażone, niż inne.

Jakie są przyczyny ochwatu?

Hormonalne – aż do 90% epizodów ochwatu związanych jest z leżącymi u ich podstaw zaburzeniami hormonalnymi. Zarówno choroba Cushinga koni, jak i zespół metaboliczny koni (EMS) są stanami hormonalnymi związanymi z ochwatem. Dzieje się tak głównie przez zwiększenie poziomu insuliny we krwi. Dodatkowo stosowanie kortykosteroidów w leczeniu tych chorób może zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju ochwatu. Najlepszą ochroną jest więc rozpoznanie i opanowanie tych stanów zanim rozwinie się ochwat, a w przypadku długotrwałego leczenia – stała kontrola doświadczonego lekarza weterynarii.

Zapalne – jaki związek mają pasze treściwe z ryzykiem wystąpienia ochwatu? Duże posiłki (zamiast kilku mniejszych), szczególnie te z nadmierną ilością paszy treściwej powodują przeciążenie układu pokarmowego niestrawionym cukrem i skrobią. Cukier i skrobia przepychane są do jelita, gdzie zaczynają się gwałtownie rozkładać. Proces ten może uszkodzić jelita, powodując dostanie się toksyn do krwioobiegu. A toksyny są winowajcami nieprawidłowego ukrwienia kopyta, które w prostej linii prowadzić może właśnie do ochwatu.

Toksyczne – ochwat może być spowodowany przez spożycie toksycznych roślin, takich jak na przykład cis.

Przeciążeniowe – uraz mechaniczny powoduje nierównomierne rozkładanie masy ciała. Jedno z kopyt, żeby ulżyć innej, obciążonej części ciała, podtrzymuje dużo większy ciężar niż jest w stanie przyjąć. Przez to wkrótce w zdrowym dotychczas kopycie może pojawić się stan zapalny.

Problemy mechaniczne – na przykład zbyt długi palec na kopycie, niewłaściwe podkuwanie lub werkowanie, zbyt intensywna lub długotrwała praca na twardym podłożu, złamanie, infekcja stawów lub uszkodzenie tkanek miękkich w przeciwnej kończynie.

Otyłość – permanentne przekarmianie, a w konsekwencji otyłość ma negatywny wpływ na wiele aspektów zdrowia konia. Nadpodaż węglowodanów doprowadza do nadmiernej produkcji kwasu mlekowego, a ten z kolei zwiększa kwaśny odczyn treści jelitowej. To z kolei doprowadza do obumierania niektórych gatunków dobrej flory bakteryjnej, które w trakcie umierania uwalniają do krwiobiegu endotoksyny. A mówiąc w skrócie: nadmierny przyrost masy ciała może ponad dwukrotnie zwiększać ryzyko wystąpienia ochwatu.

Stres – każdy stres, taki jak przepracowanie niesprawnych koni, dramatyczna zmiana środowiska i/lub częste podróże, szczególnie w przypadku zwierząt z nadwagą, może wywołać ochwat.

Jak powstaje ochwat?

Przyczyn ochwatu może być wiele i nie zawsze jesteśmy w stanie je jednoznacznie zidentyfikować. Dlatego tak ważna jest współpraca z weterynarzem, który pomoże ją zidentyfikować, a następnie, w miarę możliwości, usunąć. Tym, co łączy wszystkie przyczyny jest to, że każda z nich powoduje zmniejszenie ukrwienia puszki kopytowej, a przez to ograniczone jej dotlenienie i odżywienie. To prowadzi do uszkodzenia, a następnie obumierania komórek skóry i naskórka w obrębie aparatu zwiększającego kość kopytową. Zdestabilizowana kość kopytowa może się nieprawidłowo przemieszczać, rotować, a nawet obniżać swoje położenie. W kopycie rośnie temperatura i ciśnienie, a ponieważ kopyto nie może się rozprężać jedyną drogą ujścia jest jego spodnia część. Powoduje to bardzo silny ból potęgowany jeszcze przez punktowe obciążenie masy konia. W ciężkich przypadkach może dojść nawet do przebicia puszki kopytowej.

Jak rozpoznać ochwat?

Subtelne oznaki:

	Niechęć do obrotów (u 78% badanych koni)
	Niechęć do chodzenia (70%)
	Sztywny, drobny chód (72%)
	Przenoszenie ciężaru ciała z nogi na nogę (51%)
	Rozgrzane kopyta (58%)
	Odczuwalny przyspieszony puls z tyłu pęciny (51%)

W łagodniejszych przypadkach może nastąpić jedynie niewielka zmiana w chodzie zwierzęcia – koń porusza się sztywno, krótkim krokiem. Stan tych zwierząt będzie się pogarszał, chyba że pozwoli im się na odpoczynek i wdroży się natychmiastowe leczenie.

Zdjęcie pokazuje tak zwaną postawę ochwatową, w której koń kołysze się na tylnych nogach, aby zdjąć ciężar z przednich. Stwierdzono, że występuje to w mniej niż połowie zdiagnozowanych przypadków ochwatu.

Jak zdiagnozować ochwat?

Rozpoznanie często można postawić na podstawie samych objawów klinicznych. Zdjęcia rentgenowskie są często wymagane w celu ustalenia, czy nastąpiła rotacja lub obniżenie kości kopytowej. Niezbędne jest zaangażowanie kowala w dyskusje z weterynarzem, pracę zespołową i udostępnianie zdjęć rentgenowskich, aby pomóc określić przyszłe plany przycinania i/lub podkuwania konia.

Próbując ocenić, czy występuje współistniejąca choroba hormonalna, wskazane jest badanie krwi. Jeśli jednak choroba wkroczyła już w ostrą fazę – wtedy cała uwaga skupiona jest na leczeniu stanu zapalnego, który mógłby zafałszować wyniki. Ponowne badanie krwi można wykonać dopiero po ustąpieniu epizodu ochwatu.

Etapy ochwatu

1. Wstępny – trwa od 24 do około 60 godzin i najczęściej nie wykazuje żadnych objawów. W tym czasie rozpoczynają się już procesy zapalne w innych miejscach organizmu.
2. Subkliniczny – w kopycie zaczynają się pojawiać drobne, trudne do zauważenia zmiany. W związku z tym, że konie potrafią długo ukrywać ból, nie wykazując żadnych oznak (lub bardzo subtelne oznaki), ten etap również łatwo jest przeoczyć.
3. Ostry – pojawiają się pierwsze oznaki bólu i kulawizny. Reakcje wciąż mogą być subtelne, dlatego zdarza się pomylić je z innymi problemami. Tutaj szczególnie przydaje się wnikliwa obserwacja i budowana na co dzień więź z koniem – znajomość jego nawyków i zwyczajów, wiedza o tym, co jest dla niego typowe, a co nie.
4. Przewlekły ochwat powoduje bolesne zmiany w strukturach kopyta, widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Zmiany (choć nie zawsze bolesne) można też czasem zauważyć na zewnętrznej stronie kopyta. Ta faza powoduje głębokie zmiany fizyczne zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz kopyta, dlatego konie, które przeszły już do tej fazy, są narażone na wysokie ryzyko przyszłych epizodów ochwatu.

Kopyto konia po ochwacie

A jak wygląda kopyto konia po ochwacie? Na zewnętrznej ścianie kopyta widoczne są pierścienie – szersze przy pięcie, węższe przy palcach. Tuż pod koronką widoczny jest rowek/wcięcie. Na spodniej stronie kopyta, najczęściej tuż przed strzałką pojawiają się siniaki.

Co robić, jeśli podejrzewasz ochwat?

Przede wszystkim natychmiast zadzwoń po poradę do lekarza weterynarii. Ochwat powinien być traktowany tak samo, jak nagły przypadek.

Jeśli koń stawia opór – nie namawiaj go do chodzenia. Może to spowodować nasilony ból i ryzyko większych uszkodzeń wewnątrz struktury kopyta. Jeśli to możliwe, ostrożnie przeprowadź zwierzę do boksu. Jeśli nie, zapewnij mu maksymalny komfort tu, gdzie stoi. Zabezpiecz miejsce zapewniając miękkie podłoże dające amortyzację kopytom i poczekaj na przybycie weterynarza, który udzieli dalszych porad.

W przypadku stanu zapalnego, ulgę przyniesie chłodzenie kopyt. Możesz wykorzystać zimną wodę, śnieg lub lód. Pamiętaj jednak, by nie trzymać kopyta w wodzie zbyt długo – to z kolei doprowadzi do jego rozmiękczenia i dalszego osłabienia struktury podtrzymującej kość kopytową.

Na czym polega leczenie ochwatu?

Leczenie ochwatu ma na celu:

• przynieść ulgę w bólu i opanować stan zapalny – zwykle stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne, ale przydatnym krótkoterminowym pomocniczym lekiem przeciwbólowym w leczeniu ochwatu jest też paracetamol.
• zmniejszyć ciśnienie w puszce kopytowej – zwierzętom podaje się też leki obniżające ciśnienie krwi w naczyniach włosowatych.
• ustabilizować i doprowadzić do prawidłowej równowagi kopyta – stabilizując kopyto ogranicza się ruch kości kopytowej i zmniejsza ból. Koń cierpiący na ochwat pozostaje w boksie, na miękkiej, amortyzującej powierzchni (zazwyczaj ściółkowanej piaskiem lub torfem). Jeśli jest podkuty, rozkuwa się go. W zależności od stopnia bólu i stanu uszkodzenia kopyta, można użyć specjalistycznych wsporników, podkładek styropianowych albo specjalnych podków przypominających buty.
• rehabilitację kopyta – żeby przyspieszyć powrót do zdrowia, wprowadza się też zmiany w diecie, ograniczające węglowodany, za to zapewniające odpowiedni koktajl witamin i minerałów. Zamiast trawy podaje się małe porcje siana. Siano przed podaniem się moczy (przez co najmniej 4 godziny, z dala od światła słonecznego, aby usunąć jak najwięcej cukrów rozpuszczalnych). Dostępne są też pasze „przyjazne dla ochwatu”, ale przed ich podaniem najlepiej skonsultować się z weterynarzem lub wykwalifikowanym dietetykiem.

Koń po ochwacie – jak zapobiec nawrotom?

Odpowiednie rozpoznanie, szybka diagnoza i prawidłowe leczenie daje szanse na pełen powrót do zdrowia. Jeśli jednak kopyta już zostały uszkodzone, zmiany mogą być nieodwracalne, a problemy mogą nawracać. Dlatego konie raz dotknięte chorobą muszą być stale monitorowane i dobrze prowadzone, żeby uniknąć nawrotom choroby. Wnikliwie obserwuj swojego konia i reaguj na wszelkie zmiany – tylko dzięki temu możesz pomóc mu wytrwać w dobrym zdrowiu.

Źródła:
Laminitis – A year round problem By James Evans BVetMed, BAEDT, MRCVS
Ochwat – przyczyny, diagnostyka, leczenie, Maja Rokita, Magdalena Szklarz, Maciej Janeczek